آنالیز رمان دن کیشوت؛ نخستین رمان مدرن چگونه به موضوعات متعدد فلسفی پرداخته؟ - مجله میکونوس

میگل د سروانتس (1547-1616) نویسنده دن کیشوت به عنوان یکی از بزرگترین نویسندگان زبان اسپانیایی شناخته می گردد و با نوشتن دن کیشوت به ایجاد رمان مدرن به عنوان یک فرم ادبی یاری کرد. سروانتس علاوه بر نویسندگی، نقش فعالی در زندگی فرهنگی و سیاسی اسپانیا داشت.

زندگینامه میگل د سروانتس

سروانتس در سال 1547 در نزدیکی مادرید در آلکالا د هنارس متولد شد. پدرش رودریگو د سروانتس پزشک بود و سال ها در ارتش اسپانیا خدمت نموده بود. سروانتس در محاصره کتاب ها و عشق به داستان نویسی بزرگ شد.

سروانتس در جوانی پس از نقل مکان به مادرید سرباز شد. او در جنگ های مختلفی از جمله نبرد لپانتو (1571) شرکت کرد. او در آنجا مجروح شد و دست چپش از کار افتاد. تجربیات او به عنوان یک جنگجو زمینه مناسبی برای داستان نویسی اش فراهم کرد.

سروانتس پس از ترک ارتش، به شغل نویسندگی روی آورد. اولین اثر مهم او رمانی بود به نام گالاتئا که در سال 1585 منتشر شد. این رمان با موفقیت مبه وسیلهی روبرو شد. اما رمانی که برای او معروفیت و جایگاهی ماندگار و دست نیافتنی به ارمغان آورد دن کیشوت بود. قسمت اول دن کیشوت در سال 1605 منتشر شد و در میان خوانندگان شور به پا کرد. این رمان داستان آلونسو کیکسانو، نجیب زاده ای میان سال را روایت می نماید که چنان شیفته داستان های عیاری و شوالیه ای ممنوعه می گردد که تصمیم می گیرد خودش یکی از آن ها گردد. در طول راه، او با انواع موجودات خارق العاده دیدار می نماید و ماجراجویی های متعددی را پشت سر می گذارد، در حالی که خدمتکار قابل اعتمادش سانچو پانزا هم او را همراهی می نماید.

این رمان طنز گزنده ای از جامعه اسپانیای آن دوران است و مضامین جدی و مهمی را آنالیز می نماید. دو قهرمان اصلی آن هم فرصت یک مطالعه عمیق شخصیتی را فراهم می نمایند. شخصیت دن کیشوت نشان دهنده تعقیب آرمان گرایانه اهداف عالی است، و سانچو پانزا تجسم رویکردی اساسی تر و عمل گرایانه تر به زندگی.

قسمت دوم دن کیشوت در سال 1615، اندکی پیش از مرگ او منتشر شد. سروانتس بجز دن کیشوت، آثار متعدد دیگری از جمله نمایشنامه، شعر و داستان کوتاه نوشت. بعضی از دیگر آثار برجسته او عبارتند از رمان های سرمشق و وظایف پرسیلس و سیگیس موندا.

تأثیر سروانتس بر ادبیات دنیا و فرهنگ اسپانیا غیرقابل انکار است. او به عنوان پدر رمان مدرن شناخته می گردد و دن کیشوتش را یکی از بزرگترین آثار داستانی غرب می دانند. این رمان به زبان های متعدد ترجمه شده و آثار نمایشی، موسیقایی و ادبی پرشماری از آن الهام گرفته اند. تأثیر سروانتس بسیار فراتر از اسپانیا است. تأثیر او را می توان در آثار نویسندگان و هنرمندان مختلفی در سراسر دنیا از جمله ژان ژاک روسو، فئودور داستایوفسکی، گوستاو فلوبر، جیمز جویس و خورخه لوئیس بورخس حس کرد.

میراث سروانتس در زبان اسپانیایی نیز قابل توجه است. نوشته های او به تثبیت زبان مدرن اسپانیایی یاری کرد و بر همین اساس او یکی از بزرگترین نویسندگان زبان اسپانیایی در نظر گرفته می گردد. تأثیر سروانتس بر زبان را می توان در کلمات و عبارات متعددی که هنوز هم استفاده می شوند دید.

سروانتس فراتر از میراث ادبی خود، نقش فعالی در زندگی فرهنگی و سیاسی اسپانیا داشت. او مناصب مختلف دولتی داشت و عضو محفل ادبی معتبری بود. با این حال، علیرغم موفقیتش، در بخش اعظم زندگی اش با مسائل مالی دست و پنجه نرم می کرد و سرانجام در سال 1616 درگذشت و در صومعه پابرهنگان تثلیث دفن شد.

خلاصه رمان دن کیشوت

دون کیشوت همراه با خدمتکار وفادار خود، سانچو پانزا، در یک سری از ماجرا های ناگوار در حومه شهر قرار می گیرند. در ابتدای کتاب، با مردی به نام آلونسو کیشانو آشنا می شویم. آلونسو سال هاست کار می نماید و به میزان ای پول دارد که مجبور به کار کردن یا تمیز کردن خانه اش نیست. بنابراین او بیشتر اوقات فراغت خود را صرف خواندن کتاب می نماید و هیچی بیشتر از کتاب هایی راجع به شوالیه های قرون وسطی که سوار بر اسب ها می گردند و اژدهایان را می کشند و دست های دوشیزگان زیبا را می بوسند، برای او جذابیت ندارد.

اما به نظر آلونسو کتاب هایش را کمی بیش از حد دوست دارد، زیرا یک روز تصمیم می گیرد یک زره قدیمی بپوشد و خودش شوالیه گردد. او نام دن کیشوت را به خود می گیرد و آغاز می نماید به ماجراجویی و بالا و پایین رفتن در حومه شهر. تنها مشکل این است که غول ها و اژد ها واقعاً وجود ندارند. اما جای نگرانی نیست چون دن کیشوت چنان تخیل فعالی دارد که معتقد است اشیاء روزمره (مثلاً آسیاب های بادی) در واقع هیولا های غول پیکر هستند.

دن کیشوت در اوایل سفر خود یک دستیار به نام سانچو پانزا هم استخدام می نماید. سانچو در واقع همه چیز های احمقانه ای را که کیشوت می گوید باور نمی نماید، اما او می داند دن کیشوت ثروت دارد و امیدوار است که با معاشرت با آن مرد، مقداری پول به دست آورد. اما با ادامه داستان، سانچو دن کیشوت را باور می نماید و حتی امیدوار است که روزی دون کیشوت جزیره ای به او بدهد تا بر آن حکومت کند!

هنگامی که دن کیشوت و سانچو برای ماجراجویی به راه می افتند، خطوط داستانی زیادی شکل می گیرد. بعضی از دوستان دن کیشوت می خواهند دیوانگی او را درمان نمایند و انواع نقشه ها را برای رساندن او به خانه و روی تختش طراحی می نمایند. اما آن ها غالباً قدرت تخیل دن کیشوت را دست کم می گیرند. سرانجام در سرانجام رمان، دن کیشوت متوجه می گردد که دیوانه است. او در نهایت زندگی خود را به عنوان یک حماقت بی معنی محکوم می نماید.

تحلیل و آنالیز رمان دن کیشوت

دن کیشوت یکی از مشهورترین آثار ادبی تمام دوران است به زبان های متعددی ترجمه شده و برای قرن ها خوانندگان را مجذوب خود ساخته. مضامین و ایده های اصلی دن کیشوت هنوز هم تازه است و می توان به وسیله آن بینش های ارزشمندی درباره شرایط انسان کسب کرد.

یکی از مهمترین موضوعات در دن کیشوت تقابل بین واقعیت و توهم است. دن کیشوت، در دنیایی موهوم و تخیلی زندگی می نماید و خودش را یک شوالیه جوانمرد می بیند که در کوشش برای دفاع از بانوی محبوبش، دولسینیا است. با این حال، در واقعیت، دن کیشوت مردی است که ارتباط خود را با دنیای اطراف از دست داده. او به آسیاب های بادی حمله می نماید چون فکر می نماید غول هستند و حتی با گوسفندان می جنگد چون آن ها را به شکل سرباز می بیند. این تقابل بین دنیای تخیلی که دن کیشوت معتقد است در آن زندگی می نماید و دنیایی که واقعاً در آن زندگی می نماید، این پرسش را مطرح می نماید که چه چیزی واقعی است و آیا درک فرد از واقعیت می تواند به طور اساسی با واقعیت متفاوت باشد؟ دنیای تخیلی دن کیشوت چیزی است که واقعیت او را شکل می دهد و به نوعی او ارباب این دنیا است. تخیل به او اجازه می دهد تا باور کند یک شوالیه جوانمرد است که دارای شجاعت، شرافت و مجموعه ای از اخلاقیات است که بر اعمال او حاکم هستند. همانطور که همه ما دارای تخیلی هستیم که قدرت شکل دادن به واقعیت ما را دارد. این قدرت تخیل است که به ما امکان می دهد هنر خلق کنیم، رمان بنویسیم و امکانات جدیدی را متصور شویم. این رمان به ما نشان می دهد که قدرت تخیل می تواند هم رهایی بخش باشد و هم دگرگون نماینده.

این موضوع به ویژه امروز مهم است، زیرا ما در عصر رسانه های اجتماعی و اینترنت زندگی می کنیم، جایی که واقعیت را می توان به راحتی دستکاری و تحریف کرد. ما به وسیله اطلاعات و تصاویری از منابع مختلف بمباران شده ایم و تشخیص اینکه چه چیزی واقعی است و چه چیزی غیرواقعی سخت است. ما هم اگر غفلت کنیم ممکن است مثل دن کیشوت با انتخاب و تفسیر اطلاعات به گونه ای که از باور ها و ارزش های مان پشتیبانی کند، واقعیت خود را ایجاد کنیم.

اعتقاد دن کیشوت به هویت شوالیه ای خود با داستان هایی که خوانده تقویت می گردد. او خودش را قهرمان ماجراجویی های حماسی می داند. تخیل به او اجازه می دهد تا دنیا را به شیوه ای منحصر به فرد ببیند و به معنا و هدفی در زندگی خود برسد که در دنیای واقعی هرگز نمی توانست تجربه اش کند. سروانتس از این رمان برای نقد و هجو عاشقانه های جوانمردانه محبوب زمان خود استفاده می نماید. وسواس دن کیشوت در جوانمردی و اعتقاد او به دنیای ایده آل شوالیه ها و بانوان، نتیجه خوانش او از این متون است. سروانتس اعتقاد دارد که ادبیات این قدرت را دارد که ادراکات ما از دنیا را شکل دهد و بر باور ها و ارزش های ما تأثیر بگذارد.

این موضوع امروز هم تازه و چالش برانگیز است. زیرا ما همچنان با قدرت رسانه ها و اطلاعات در زندگی خود دست و پنجه نرم می کنیم. اینترنت و رسانه های اجتماعی به ما دسترسی بی سابقه ای به اطلاعات و تفریح داده اند، اما چالش های جدیدی را نیز از نظر حفظ حریم خصوصی، شستشوی مغزی و سوگیری ایجاد نموده اند. دن کیشوت به ما یادآوری می نماید که ادبیات و داستان سرایی همواره ابزار قدرتمندی برای شکل دادن به درک ما از دنیا بوده اند و ما باید نسبت به پیغام ها و معانی نهفته در داستان هایی که می خوانیم مطلع باشیم.

مفهوم ایده آلیسم در مقابل واقعیت یکی دیگر از ایده های اصلی در دن کیشوت است. دن کیشوت که در بینش آرمان گرایانه اش غرق شده، برای حفظ ارزش های جوانمردی و عشق موهومش کوشش می نماید. این دیدگاه ایده آلیستی در تضاد کامل با واقعیت دنیای اطراف او است. دنیایی که اغلب با فساد، طمع و فریب آکنده شده است. این رمان خطرات زندگی در اوهام و خیالات را برجسته می نماید و نسبت به اینکه خیال پرداری چگونه در واقعیت منجر به ناامیدی و سرخوردگی می گردد هشدار می دهد. بعلاوه آرمان گرایی و رمانتیسم دن کیشوت او را به تماشا دنیا در قالبی سیاه و سفید سوق می دهد و جایی برای سایه های خاکستری باقی نمی گذارد. بنابراین او نمی تواند ابهام اخلاقی بسیاری از موقعیت هایی را که در آن ها قرار می گیرد ببیند.

دن کیشوت پیغام های مهمی در خصوص اخلاق و مروت می دهد. این رمان مفاهیمی مانند شرافت، عدالت و اخلاق را آنالیز می نماید و پرسش هایی را درباره ماهیت و معنای آن ها مطرح می نماید. این رمانی است که بر اهمیت زندگی مبتنی بر اصول اخلاقی و شرافت و انجام کار درست، هر چقدر هم که سخت باشد، تأکید می نماید. کوشش دن کیشوت برای نکوداشت ارزش های جوانمردی، بازتابی است از احتیاج انسان به موضع گیری نسبت به آنچه به نظرش درست است.

این رمان بعلاوه سؤالاتی را در خصوص اقتدار، هنجار ها و قرارداد های اجتماعی و ماهیت واقعیت مطرح می نماید. رد کردن نظم اجتماعی به وسیله دن کیشوت و کوشش او برای درست کردن جامعه، در نوع خود نقد گسترده ای به هنجار ها و قرارداد های اجتماعی وارد می نماید.

تفاسیر رمان در طول سال ها متفاوت بوده اما به نظر این رمان بیش از هر چیز بر عمیق ترین امید ها و دلمشغولی های انسان دلالت دارد. کاوش در روابط انسانی، قدرت تخیل، پیچیدگی های واقعیت، ایده آلیسم و اهمیت اخلاق و عدالت دن کیشوت را به یک کلاسیک ماندگار تبدیل نموده که باید بی درنگ به سراغش رفت و تک تک کلماتش را با ولع بلعید.

در بخشی از رمان دن کیشوت که با ترجمه محمد قاضی در دو جلد به وسیله نشر ثالث منتشر شده می خوانیم: