نارسایی کلیه چیست؟
به گزارش مجله میکونوس، نارسایی کلیه ها از بیماری های جدی است که می تواند حتی منجر به مرگ فرد بیمار گردد. بنابراین، شناخت علل ایجاد آن بیماری، علائم، رژیم غذایی مناسب بیمار، جلوگیری از پیشرفت بیماری و حتی پیشگیری از آن، امروزه بسیار قابل توجه است.
محل قرار گیری کلیه ها در بدن و نقش آنها
کلیه ها در سمت پایین و پشت بدن قرار دارند، همان گونه که در تصویر زیر تعیین است، در هر طرف ستون فقرات یک کلیه قرار گرفته است. هر کلیه به تنهایی، وظیفه سم زدایی از بدن و تصفیه کردن خون را به عهده دارد. کلیه ها سموم را به مثانه می فرستند که در نهایت از بدن دفع می گردد.
اگر کلیه ها نتوانند کار معمول خود را انجام دهند، بدن انسان پر از سموم می گردد. این امر می تواند به نارسایی کلیه منجر گردد و اگر این بیماری درمان نشده باقی بماند، خطرناک است.
نارسایی کلیه چیست؟
نارسایی کلیه، زمانی اتفاق می افتد که کلیه ها توانایی تصفیه کردن مواد زائد خون به طور موثر را از دست بدهند. از جمله عواملی که روی سلامت کلیه تاثیرگذار هستند می توان موارد زیر را نام برد:
- قرار گرفتن در معرض آلودگی محیط زیست یا داروهای خاص
- بعضی بیماری های حاد و مزمن
- کمبود آب شدید
- آسیب فیزیکی کلیه
علائم نارسایی کلیه ها چیست؟
معمولا فرد مبتلا به نارسایی کلیوی علائم متعددی از این بیماری را نشان می دهد، گرچه گاهی اوقات هیچ کدام از آن علائم وجود ندارد. در مراحل ابتدایی مبتلا به بیماری، ممکن است نشانه های کم تری در بدن فرد مبتلا شده وجود داشته باشند. با این حال مهمترین علائم نارسایی کلیه عبارتند از:
- کاهش میزان ادرار
- تورم پاها و مچ پا
- تنگی نفس غیر قابل شرح (یا بی آنکه دلیل تنگی نفس برای شخص معلوم باشد.)
- خواب آلودگی بیش از میزان یا خستگی
- تهوع مداوم
- گیجی
- درد یا فشار در قفسه سینه
- تشنج
- کما
بعلاوه، در صورتی که کلیه های فرد مبتلا به طور ناگهانی از کار کردن ایستاد (نارسایی حاد کلیه)، ممکن است یکی یا بیشتر از علائم زیر بروز نمایند:
- درد شکمی
- درد پشت
- اسهال
- تب
- خونریزی بینی
- استفراغ
دلیل بروز نارسایی کلیه ها چیست؟
1. کاهش جریان خون به کلیه ها
کاهش جریان خون به کلیه ها می تواند باعث نارسایی کلیه ها گردد. از جمله عواملی که باعث کاهش جریان خون و در نتیجه تاثیر بر عملکرد کلیه ها شوند عبارتند از: حمله قلبی، بیماری قلبی، زخم یا نارسایی کبد، کمبود آب، سوختگی شدید، واکنش آلرژیک و عفونت شدید. بعلاوه فشار خون بالا و داروهای ضد التهابی نیز می توانند جریان خون به کلیه ها را محدود نمایند.
2. مسائل حذف ادرار
هنگامی که بدن انسان نتواند ادرار را از بین ببرد، سم ها در کلیه ها انباشته می شوند. بعضی از سرطان ها می توانند از عبور ادرار جلوگیری نمایند. این سرطان ها شامل سرطان پروستات (شایع ترین نوع در مردان)، سرطان روده بزرگ، گردن رحم و مثانه است.
علاوه بر سرطان ها شرایط دیگری نیز می توانند در روند دفع ادرار اختلال ایجاد نمایند و احتمالا به نارسایی کلیه منجر شوند، از جمله: سنگ کلیه، پروستات بزرگ شده، لخته شدن خون در داخل دستگاه ادراری و آسیب به اعصابی که مثانه را کنترل می نمایند.
اینگونه مسائل ممکن است باعث نارسایی و توقف ناگهانی کار کلیه ها (حتی کمتر از دو روز) شوند. به همین دلیل این نوع از نارسایی که ناشی از چنین عواملی است نارسایی حاد کلیه ها نامیده می گردد. ممکن است در بعضی موارد مراقبت های قلبی منجر به بهبود روند عملکرد کلیه ها گردد.
رژیم غذایی برای افراد دارای نارسایی کلیه
میزان پروتئین و فسفر باید در رژیم غذایی بیماران کلیوی کنترل گردد. بعلاوه، میزان مصرف کالری، سدیم و پتاسیم باید محدود گردد.
تمامی مواد غذایی شامل پروتئین از جمله گوشت، ماهی، مرغ، تخم مرغ باید به طور محدود مصرف شوند؛ چرا که با فراوری مواد زائد احتیاج به کارکرد کلیه ها را افزایش می دهند.
بعلاوه در بیماران دارای نارسایی کلیوی، کلیه ها نمی توانند فسفر اضافی را که در خون تجمع می یابد از بین ببرند. این باعث می گردد که استخوان ها کلسیم را از دست بدهند و ضعیف شوند. غذاهایی که فسفر آن ها زیاد هستند عبارتند از:
- محصولات لبنی
- لوبیا
- نخود فرنگی
- آجیل و غلات کامل
فسفر بعلاوه در کاکائو و نوشابه مارک کولا یافت می گردد. دکتر متخصص باید میزان مصرفی فسفر در رژیم غذایی فرد بیمار را در هر روز تعیین کند. علاوه بر این، مصرف سدیم باید تا 1500 میلی گرم در هر روز محدود گردد. نمک، غذاهای کنسرو شده، سوپ، میان وعده های شور و گوشت فرآوری شده، مانند گوشت و گوشت بدون چربی و سوسیس، دارای سدیم زیادی هستند.
تحت نظر پزشک متخصص میزان پتاسیم در خون بیمار باید کنترل گردد و ممکن است احتیاج گردد مصرف پتاسیم برای فرد بیمار دارای نارسایی کلیوی محدود گردد. پتاسیم در میوه ها و سبزیجات یافت می گردد. فرد بیمار ممکن است به محدود کردن مصرف میوه ها و سبزیجات با پتاسیم بالا داشته احتیاج داشته باشد.
علاوه براین موارد، گاهی به محدود کردن مصرف مایعات روزانه احتیاج خواهد بود. اگر بدن مایعات را از دست ندهد، التهاب ایجاد شده و مایعات ممکن است در ریه ها تجمع پیدا نمایند. این موضوع می تواند سایر مسائل سلامتی مانند تنگی نفس را ایجاد کند.
راه های جلوگیری از نارسایی کلیه
پیش بینی یا جلوگیری از نارسایی حاد کلیه اغلب مشکل است. اما با مراقبت از کلیه ها می توان خطر ابتلا به آن را کاهش داد. بنابراین باید:
- هنگام مصرف داروهای ضد درد یا مسکن، به برچسب آن ها توجه گردد
برای مصرف داروهای ضد درد مانند آسپرین، استامینوفن (تیلنول، و غیره)، ایبوپروفن (Advil، Motrin IB، و غیره) و ناپروکسن سدیم (Aleve، others) دستورالعمل های تجویز شده باید دنبال گردد. مصرف بیش از حد این داروها ممکن است خطر ابتلا به آسیب کلیه را افزایش دهد. بخصوص اگر فرد مبتلا به بیماری دیابت یا فشار خون بالا است و در صورت ابتلا به بیماری نارسایی کلیوی احتمال تبدیل آن به نوع حاد بیماری نارسایی کلیوی را افزایش می دهد.
- با پزشک خود مشورت کنید
برای کنترل کلیه ها و سایر شرایط مزمن، به مشورت با دکتر متخصص احتیاج خواهد بود. اگر بیماری کلیوی یا شرایط دیگری وجود دارد که خطر ابتلا به نارسایی حاد کلیه، مانند دیابت یا فشار خون بالا را افزایش می دهد، باید از توصیه های پزشک متخصص برای مدیریت شرایط بیمار پیروی گردد.
- یک سبک زندگی سالم باید در اولویت قرار داده گردد
فعالیت روزمره و خوردن یک رژیم غذایی متعادل و بدون الکل می تواند در پیشگیری ابتلا به بیماری های کلیوی تاثیرگذار باشد.